Biedrzeniec mniejszy

Jest to bylina dorastająca do 50 cm. Swym wy­glądem nieco przypomina kminek, zapachem – pietruszkę. Biedrzeniec był znany już w starożytnym Rzymie, gdzie pole­cano go w chorobach serca oraz w schorzeniach kobiecych. W średniowieczu uchodził za lek skuteczny przeciw dżumie. W lecznictwie ludowym korzeń był macerowany w alkoholu i zalecano pić kieliszek na czczo przed ciężką pracą lub przy­rządzano herbatkę.

Biedrzeniec mniejszy

(Pimpinella saxifraga L.)

Rodzina: selerowate – Apiaceae

Nazwy ludowe i zwyczajowe

Bibernella, rozpikamień, biedrzeniec pospolity.

Opis

Jest to bylina dorastająca do 50 cm. Swym wy­glądem nieco przypomina kminek, zapachem -pietruszkę. Łodyga jest naga lub krótko owłosio­na, a liście nieparzysto pierzastozłożone. Kwiaty drobne, białe lub żółtawe zebrane są w baldachy na szczytach rozgałęzień. Kwitnie od czerwca do września. Owocem jest rozłupka.

Gatunek podobny

Biedrzeniec większy – Pimpinella majorl. Huds., o podobnych właściwościach jak biedrzeniec mniejszy.

Występowanie

Jest rośliną euroazjatycką, rosnącą na niżu po piętro subalpejskie. Biedrzeniec mniejszy to najpospolitszy gatunek z rodziny selerowatych rosnący w stanie dzikim na terenie całej Polski, na suchych łąkach, murawach, borach suchych i świeżych, polanach, zboczach i w zaroślach. Preferuje gle­by brunatne, rędziny, mady, czarnoziemy o odczynie obo­jętnym bądź alkalicznym.

Pozyskiwanie surowca

Surowcem jest korzeń biedrzeńca mniejszego i wielkie­go. Korzenie obydwu gatunków wykopuje się wczesną wiosną lub jesienią. Po oddzieleniu części nadziemnych, należy korzenie dobrze oczyścić z ziemi. Surowiec suszy się w warunkach naturalnych lub w suszarni ogrzewanej, w temperaturze do 35^oC. Wysuszone korzenie mają barwę szarożółtą do żółtobrunatnej, zapach słaby i nieprzyjemny. Niekiedy zbiera się ziele biedrzeńca w okresie kwitnienia. Jest ono jednak uboższe w związki czynne i słabiej rozpo­znane. Zwykle surowiec stosowany jest z innymi ziołami w mieszankach.

Skład chemiczny

Olejek eteryczny – do 0,5% zawierający azulen, furanokumaryny, trójterpeny, garbniki, saponiny, kwasy wielofeno-lowe, cukry, żywice, związki białkowe, znaczne ilości soli mineralnych, zwłaszcza potasu i wapnia.

Zastosowanie

Biedrzeniec był znany już w starożytnym Rzymie, gdzie pole­cano go w chorobach serca oraz w schorzeniach kobiecych. W średniowieczu uchodził za lek skuteczny przeciw dżumie. W lecznictwie ludowym korzeń był macerowany w alkoholu i zalecano pić kieliszek na czczo przed ciężką pracą lub przy­rządzano herbatkę. Obecnie w lecznictwie stosowany jest w schorzeniach górnych dróg oddechowych jako lek przeciwkaszlowy i wykrztuśny, w nieżytach przewodu pokarmo­wego z niedokwaśnością i w zaburzeniach miesiączkowania, w schorzeniach nerek i pęcherza moczowego. Zewnętrznie jest używany do płukania gardła przy chrypce i stanach zapalnych jamy ustnej. Okłady z ziela przyspieszają goje­nie ran. Świeżym sokiem z korzenia można usuwać plamy i wypryski na twarzy. Biedrzeniec mniejszy ma smaczne liście, o łagodnym, ale głębokim smaku, nadaje się jako przyprawa do zup, przy­pomina lubczyk. Stosowane są w kuchniach Hiszpanii, Włoch i Francji. W Niemczech biedrzeniec jest stosowany do wyrobu likieru żołądkowego, a drobno posiekane liście jako aromatyczny dodatek do sosów i sałatek z delikatnych warzyw.

Przepisy

Odwar

Zalać zioła wodą o temperaturze poko­jowej, podgrzać i gotować 2-3 min., po czym odstawić na 10-15 min. Odwa­rem płukać gardło.

Napar

1 łyżeczkę korzenia zalać filiżanką wrzącej wody, zostawić do naciągnięcia na 15 min. Pić 2-3 razy dziennie filiżankę jako środek wykrztuśny lub w dolegliwo­ściach żołądkowych.

Informacje przygotowane przez zespół pracowników URz w ramach projektu „Traditional and wild” realizowanego przez Stowarzyszenie Pro Carpathia w Rzeszowie, współfinansowanego ze środków EFRR.