Dzika róża

Róża znana była już Hipokratesowi, Dioskoridesowi, Teofrastowi i innym lekarzom starożytnym. Aktualnie medycyna zaleca spożywanie produktów z dzikiej róży, gdyż zawarta w niej naturalna witamina C jest czterokrotnie skuteczniejsza w działaniu od syntetycznej. Zespół witamin zawarty w róży ma duże znaczenie w leczeniu niedokrwistości i w stanach wyczerpania organizmu, dlatego jest ona cennym lekiem dla ludzi o wyniszczonym organizmie i narażonych na stresy.

Dzika róża

(Rosa canina 1.)

Rodzina: różowate – Rosaceae

Nazwy ludowe i zwyczajowe

Babicha, cierniowa róża, głóg, kostropesth, nieszpołka, nieszpułki, polna róża, psia róża, dziwią róża, róża głogowa, róża pospolita, róża stulista, spikspyk, szepszyna, szypszyna, sypel, nieszpuł­ki, parzycha.

Opis

Jest krzewem do 4 m wysokości, o pędach łu­kowato wygiętych, pokrytych licznymi hakowa­to zagiętymi kolcami. Liście są 5-7 dzielne, do 40 mm długie, nagie, a kwiaty 1-4, pięciopłatkowe, różowe lub białe, o średnicy 30-50 mm, z licznymi pręcikami i słupkami. Kwitnie w maju i czerwcu. Owoce dojrzewają we wrześniu. Róża wytwarza tzw. owoce pozorne (szupinki), szkarłatnoczerwone, kuliste lub nieco wydłużone. Wewnątrz znajdują się liczne owocki mylnie nazywane nasionami.

Gatunek podobny

Róża rdzawa – Rosa rubiginosa L., róża pomarszczona –Rosa rugosaThumb., róża francuska – Rosa gallica L., róża filcowana – Rosa tomentosa Sm.

Występowanie

Występuje na obszarach umiarkowanych i ciepłych pół­kuli północnej. Można ją spotkać prawie w całej Europie, na wysokości do 1500 m n.p.m., w Afryce Północnej, na Wyspach Kanaryjskich, na Maderze i w Azji. W Polsce jest gatunkiem pospolitym, spotykanym rzadziej jedynie na północnym wschodzie i w górach. Rośnie w zaroślach, na brzegach lasów, zrębach, przy drogach, miedzach i na wszelkich nieużytkach.

Pozyskiwanie surowca

Rodzaj Rosa obejmuje liczne gatunki, z których w Polsce 32 występuje dziko. Owoce na surowiec mogą być zbierane z różnych gatunków róż. Surowiec leczniczy i spożywczy uzyskuje się również z róż wysokowitaminowych, wprowa­dzonych do uprawy: róży pomarszczonej i róży girlandowej. Zbiera się owoce (szupinki) dzikiej róży, czerwone, ale jesz­cze twarde, bez szypułek. Owoce przejrzałe lub przemrożo­ne zawierają znacznie mniej witaminy C i ciemnieją podczas suszenia. Zbiór owoców prowadzi się w dni pogodne, po obeschnięciu rosy. Mniejsze partie surowca można su­szyć w warunkach naturalnych, przy dobrym przewiewie, po rozłożeniu cienką warstwą. Przy niesprzyjającej pogo­dzie lub w przypadku dużej ilości owoców należy suszyć je w suszarni ogrzewanej w temp. do 60^oC.

Skład chemiczny

(dotyczy owocu róży bez nasion): znaczne ilości witami­ny C (0,5-1,8%), kwas dehydroaskorbinowy, witaminy A, B1, B2, E, K, flawonoidy, karotenoidy, garbniki, cukry (do 18%), pektyny (4%), kwasy organiczne (cytrynowy i jabł­kowy), olejki eteryczne i sole mineralne. Zawartość witami­ny C spada bardzo znacznie w warunkach niewłaściwego suszenia i przechowywania owoców.

Zastosowanie

Róża znana była już Hipokratesowi, Dioskoridesowi, Teofrastowi i innym lekarzom starożytnym. Rzymskie patrycjuszki pielęgnowały cerę maseczkami z płatków róży. Stosowali ją słynni lekarze czasów nowożytnych: Avicenna, Bock, Matthioli i inni. Przez wiele dziesiątków lat miała duże znaczenie w medycynie ludowej, m.in. w schorzeniach wą­troby, nerek, pęcherza moczowego, serca, gruźlicy płuc, nadkwasocie i nadciśnieniu. Płatki z róży z miodem za­lecano przy zapaleniach skóry. W wierzeniach ludowych stosowano odwar z liści zebranych w czerwcu i lipcu przy biegunkach, kurczowych bólach żołądka i schorzeniach wo­reczka żółciowego, w gruźlicy płuc z pluciem krwią. Aktual­nie medycyna zaleca spożywanie produktów z dzikiej róży, gdyż zawarta w niej naturalna witamina C jest czterokrotnie skuteczniejsza w działaniu od syntetycznej. Zespół witamin zawarty w róży ma duże znaczenie w leczeniu niedokrwisto­ści, w stanach wyczerpania organizmu, w krwawieniach po niewielkich urazach. Związki czynne zawarte w róży mają działanie żółciotwórcze i żółciopędne oraz zwiększają wy­twarzanie moczu przez nerki. Jest cennym lekiem dla ludzi o wyniszczonym organizmie, po ciężkich chorobach, ciężko pracujących, narażonych na stresy, osób z chorobą nowo­tworową żołądka, w podeszłym wieku, kobiet w ciąży, czy karmiących. Owoce dzikiej róży wykorzystuje się w przemy­śle spożywczym. Przygotowuje się z nich konfitury, dżemy, powidła, napoje bezalkoholowe, nalewki, wino oraz używa się jako namiastkę kawy lub herbaty. Płatki róż znajdują za­stosowanie w przemyśle kosmetycznym i spożywczym.

Przepisy

Odwar

Półtorej łyżki rozdrobnionych owoców zalać 1 szklanką ciepłej wody i gotować powoli pod przykryciem 5 min. Odstawić na 10 min. i przecedzić, przepłukując na sitku przegotowaną, ciepłą wodą, aby otrzymać pełną szklankę odwaru. Pić 1/3 – 2/3 szklanki 2-4 razy dziennie po jedzeniu jako środek witaminowy i regulujący przemianę materii.

Zioła wzmacniające wątrobę

Zmieszać po 50 g owoców róży, liści mięty pieprzowej i ziela bylicy pospoli­tej oraz po 25 g ziela ostrożenia warzywne­go, liści brzozy i korzenia arcydzięgla. Zalać 2 łyżki ziół w termosie 2 szklankami wody wrzącej i pozostawić na 30 min. Pić 3-4 razy dziennie po 1/2 szklanki między po­siłkami po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby w począt­kowym okresie 3-4 miesięcy zdrowienia. także w nieżycie żo­łądka i jelit oraz dróg żółciowych.

Konfitura z płatków

35 dkg płatków + 0,5 kg cukru + 2 cytryny + 1,5 szklanki wody. Ugotować syrop z cu­kru i wody, zalać nim płatki i odstawić na 1 dzień do nasiąknię­cia. Na drugi dzień gotować na wol­nym ogniu około 2 godziny. Przełożyć do słoików i na gorąco zakręcić nakrętką.

Informacje przygotowane przez zespół pracowników URz w ramach projektu „Traditional and wild” realizowanego przez Stowarzyszenie Pro Carpathia w Rzeszowie, współfinansowanego ze środków EFRR.