Mak polny

Mak polny (Papaver rhoeas L.)

Mak polny (fot. M. Draganik)

Rodzina: makowate – Papaveraceae

Nazwy ludowe i zwyczajowe

Mak dziki, mak zajęczy, wilczy maczek, krasa, maczek, makówki, polny maczek, żer, żyr polny.

Opis

Roślina roczna wyrastająca do 50 cm, o łodydze i liściach pokrytych długimi, odrastającymi włoskami. Liście są szarozielone pojedynczo lub podwójnie pierzastowrębne o odcinkach podługowatych lub lancetowatych. Kwiaty duże o purpurowych lub brunatnoczerwonych okrągławych płatkach mają u nasady czarną plamkę. Liczne pręciki występują w kilku okółkach. Kwitnie od maja do sierpnia. Owocem jest torebka (maków­ka) kulista lub wydłużona, która po dojrzeniu otwiera się dziurkami pod szczytem.

Gatunek podobny

Mak wątpliwy – Papaver dubium L, mak piaskowy – Papa-ver argemone L.

Występowanie

Występuje w Europie. Pochodzi prawdopodobnie ze stre­fy Morza Śródziemnego. W Polsce spotykany jest na niżu i w strefie podgórskiej. Mak polny jest pospolitym chwa­stem zbóż i rzepaku na żyznych glebach (rędziny, lessy). Mniej licznie występuje w roślinach okopowych, na ugo­rach, przydrożach i torowiskach kolejowych. Lubi gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym.

Pozyskiwanie surowca

Surowcem są płatki korony, które po zebraniu należy ukła­dać w płaskich koszyczkach i szybko przenosić do suszenia, gdyż łatwo ciemnieją. W warunkach naturalnych można je suszyć tylko w ciepłe i pogodne dni, rozkładając w cien­kiej warstwie, a w suszarni ogrzewanej w temperaturze do 30^oC. Podczas suszenia płatki zmieniają barwę z czerwonej na różowofioletową. Długo suszone ciemnieją i nie nadają się na surowiec zielarski.

Skład chemiczny

Do 10% śluzu, barwniki antocyjanowe, około 0,03% nie-trującego alkaloidu readyny, sole mineralne, fitosterole i kwasy organiczne.

Zastosowanie

Kwiaty maku polnego były od dawna używane przez czło­wieka. W Egipcie przystrajano nimi grobowce. Pączki kwia­towe były spożywane jako pokarm. Płatki kwiatów służy­ły do barwienia wina i innych napojów. W średniowieczu znajdowały zastosowanie jako lek uspokajający i przeciw­zapalny. W wierzeniach ludowych okadzano nimi chorego na febrę. Miał też pomagać przy konwulsjach i krwiopluciu. Kwiaty tej rośliny były stosowane jako środek uspokajający dla niemowląt. Barwnik zawarty w płatkach korony maku polnego nadawał tkaninom jedwabnym, bawełnianym i lśniącym kolor czerwony. Mak polny w wielu krajach wy­siewany jest jako roślina ozdobna na rabatach, zdobi tak­że trawniki. Obecnie odwary z maku polnego stosuje się w nieżytach gardła, chrypkach, uporczywym kaszlu. Działa­ją też uspokajająco przy nadmiernej pobudliwości i bezsen­ności. Mak wprawdzie nie zawiera morfiny, ale zawiera inne alkaloidy, które mają działanie lekko narkotyczne i uspo­kajające. Odwar nadaje się także do płukania jamy ustnej, gardła i spojówek oraz do irygacji przy zapaleniu pochwy. Zwykle zalecany jest w mieszaninach z ziołami o zbliżonym działaniu. Nasiona maku polnego używane są w niektórych krajach jako przyprawa. Mogą też być źródłem bardzo dobrego ole­ju. Na południu Francji dodaje się młode liście maku do sałatek, ale przed wykształceniem pąków, bo później są trujące.

Przepisy

Napar

1 łyżkę kwiatów zalać szklanką wrzącej wody, a następnie gotować 2 min. Przecedzony pić 5 razy dziennie po 1 łyżce. Napar z kwia­tów maku polnego osłania błony śluzowe górnych dróg odde­chowych oraz działa uspokajająco.

Informacje przygotowane przez zespół pracowników URz w ramach projektu „Traditional and wild” realizowanego przez Stowarzyszenie Pro Carpathia w Rzeszowie, współfinansowanego ze środków EFRR.