Wierzba biała, Wierzba krucha

Wierzba biała

(Salix alba L.)

Wierzba krucha

(Salix fragilis L.)

Rodzina: wierzbowate – Salicaceae

Nazwy ludowe i zwyczajowe

Białowierzb, byszderewa, kruchodrzew, kruchowierzb, kruszyna, rokicina, rokita, tresklina, wierba, wirba, wierzba giętka, wierzba pospolita, wierzba srebrna, wierzba złota, wierzba wodna, wierzba krucha, wierzbina, wierzbiłóz, wikle, witwa, witwina, wotocha, wotowierzba, złota wierz­ba, złotocha, złotowierzb, żółtowierzb.

Opis

Wierzba biała i krucha to drzewa wyrastające do 25 m, z bardzo szeroką koroną, gałązkami stoją­cymi (wierzba krucha) lub zwisającymi (wierzba biała), o szarej i głęboko spękanej korze pnia. Obydwa gatunki mają liście lancetowate, drob­no piłkowane (ok. 10 cm długości), młode prawie białe, obustronnie owłosione, starsze z wierzchu ciemnozielone. Wierzba biała i krucha należą do roślin dwupiennych. Bezokwiatowe kwiaty zebrane są w krótkoszypułkowe kwiato­stany kotkowate, wzniesione ku górze, do 7 cm długości. Kwitnie w kwietniu i w maju, równocześnie z ukazywaniem się liści, a owoce dojrzewają już w maju lub czerwcu. Owo­cem jest dwuklapowa torebka zawierająca owłosione na-sionka rozsiewane przez wiatr.

Gatunek podobny

Wierzba trójpręcikowa – Salix triandra L., wierzba wiciowa – Salix viminalis L., wierzba wawrzynkowa – Salix daphnio-des Vill.

Występowanie

Rodzimym obszarem występowania obydwu gatunków wierzb jest Europa, Azja i Afryka Północna (Algeria, Ma­roko). Niegdyś nie występowały w Skandynawii, Irlandii i Szkocji, ale zostały tam sprowadzone i są sadzone jako rośliny ozdobne. Omawiane gatunki wierzb są bardzo pospolite w Polsce, szczególnie na niżu. Zajmują brzegi rzek, jezior, występują na miedzach, w lasach łęgowych, na obrzeżach lasów grądowych, często sadzone w miastach i na wsi.

Pozyskiwanie surowca

Surowcem zielarskim jest kora wierzby. Pozyskuje się ją wiosną, przed pojawieniem się liści. Korę zbiera się jedy­nie z gałązek ściętych przy wyrębie lub ogławianiu drzew. Z wybranych dwu- do czteroletnich gałęzi o gładkiej ko­rze usuwa się boczne gałązki, a następnie zdejmuje się korę odcinkami o długości około 20 cm. Nacina się korę gałązek ostrym nożem poprzecznie, a następnie wzdłuż, podważa się i zdejmuje. Korę można suszyć w suszar­ni naturalnej o dobrym przewiewie lub na słońcu. W su­szarni ogrzewanej temperatura nie powinna przekraczać 40^oC. Kora dobrze wysuszona łatwo się łamie, ma barwę z zewnątrz szarozieloną, a od wewnątrz jasnobrunatną. Surowiec leczniczy nie może zawierać kory grubszej niż 2    mm.

Skład chemiczny

Pochodne salicylowe, flawonoidy, glikozydy fenolowe, w tym salicyna, która po rozpadzie daje glukozę i alkohol salicylowy, garbniki, kwas elagowy, katechina i sole mine­ralne.

Zastosowanie

Kora wierzby od dawna była ceniona w lecznictwie ludo­wym. Stosowano ją w tych przypadkach, w których obec­nie podawana jest aspiryna, a więc przy gorączce, bólach głowy, reumatyzmie itp. We współczesnym lecznictwie znajduje zastosowanie przede wszystkim w schorzeniach reumatycznych, nerwobólach, stanach pobudzenia nerwo­wego, bezsenności, przeziębieniach oraz innych chorobach przebiegających z podwyższoną temperaturą. Ponadto uży­wana jest jako lek garbnikowy (ściągający) w nieżytach jelit, biegunkach, krwawieniach z przewodu pokarmowego, itp. Zewnętrznie ma zastosowanie w postaci okładów na rany i wrzody oraz do kąpieli nóg przy nadmiernym poceniu się. Miękkie drewno wierzby było stosowane do wyrobu koryt, niecek, szufli i podobnych sprzętów wykorzystywanych niegdyś w gospodarstwie wiejskim. Z gałęzi drzew ogławianych, tak charakterystycznych dla krajobrazu polskiej wsi, wyrabia się kosze. W niektórych krajach korę wierzby wykorzystuje się w garbarstwie. Była też stosowana do bar­wienia skór i wełny.

Przepisy

Odwar

1 i 1/2 łyżki rozdrobnionej kory wierzbowej zalać 2 szklankami gorącej wody i gotować pod przykryciem 5-7 min. Odstawić na 15 min. i przecedzić. Pić 1/3 – 1/2 szklanki 3-4 razy dziennie 30-60 min. po posiłkach jako środek przeciwzapalny, przeciwgorączkowy, przeciwreumatyczny oraz pomocniczo w migrenie i łuszczycy.

Mieszanka do kąpieli

100 g liści szałwii, 50 g kory wierzby i 25 g kwiatków rumianku zalać 3-4 litrami wrzącej wody i ogrzać pod przy­kryciem do wrzenia. Odstawić na 15 min. i przecedzić do wanny wypełnionej do 1/2 wodą o temp. ok. 37^oC. Wytrawione zioła przenieść do woreczka płóciennego, zawiązać i zanurzyć w wannie. Czas kąpieli 15-20 min. Stoso­wać w nadmiernej potliwości, świądzie, pokrzywce i innych dolegliwościach skórnych.

Mieszanka o działa­niu przeciw/gorącz­kowym

Zmieszać po 50 g kory wierzbowej i korzenia goryczki oraz po 25 g ziela drapacza lekarskiego, korzenia mniszka i ziela centurii. Do termosu wsypać 1 i 1/2 łyżki ziół, zalać 2 szklankami wrzącej wody i pozostawić na 1 godz. pod przykry­ciem. Pić 2/3 szklanki 2-3 razy dziennie między posiłkami. Do każdej porcji naparu można dodać 1 łyżkę soku malino­wego. Korzystne jest równoczesne przyj­mowanie witaminy C i Rutinoscorbinu.

Informacje przygotowane przez zespół pracowników URz w ramach projektu „Traditional and wild” realizowanego przez Stowarzyszenie Pro Carpathia w Rzeszowie, współfinansowanego ze środków EFRR.