Wielkanoc to największe i jedno z najstarszych świąt chrześcijańskich, obchodzone już od II wieku na pamiątkę Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa. Wraz z nadejściem wiosny, dekoracja stołu wielkanocnego nabiera szczególnego znaczenia i staje się ważnym elementem świątecznych przygotowań. Warto jednak pamiętać, że dekoracje stołu wielkanocnego, które dziś znamy, mają swoją fascynującą historię, zaczynającą się wiele wieków temu. Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak kształtowała się ta tradycja przez wieki i jakie elementy dekoracji stołu wielkanocnego miały szczególne znaczenie, zapraszam do dalszej lektury!

Tradycja dekorowania wielkanocnego stołu

Trudno wyobrazić sobie jakiekolwiek świętowanie bez stołu, który był i jest najważniejszym meble w domu. To przy nim spotykamy się, rozmawiamy, świętujemy. Historia dekorowania stołu jest tak stara jak zwyczaj świętowania, zmieniały się ustroje, mody, zwyczaje i obyczaje a zastawiony stół trwał na straży nie tyko życia rodzinnego. W zależności był on różnie dekorowany, a surtout de table był odzwierciedleniem mody, majętności i gustów gospodarza. Surtout de table początkowo wypełniany był najwspanialszymi przedmiotami jaki gospodarz posiadał, były to między innym drobne rzeźby, wykwintne naczynia, lichtarze, kandelabry wykonane z najcenniejszych materiałów takich jak złoto, srebro, porcelana, szkło. Temu bajkowemu spektaklowi na stole towarzyszyły również rośliny, nie zawsze naturalne, ale były to znakomicie wykonane kwiaty sztuczne z jedwabiu, metalu, szkła, porcelany. Oczywiście do tego dodawano materiał roślinny świeży.

Od dawnego zwyczaju do współczesności

Nakrywanie i dekorowanie stołu jaki znamy dziś mają początek w XIX kiedy to zmienił się sposób biesiadowania, kiedy zmienił się sposób podawania i konsumowania potraw. W tym okresie zaczęto bardziej przykładać wagę do delektowania się posiłkiem. I od tego okresu możemy znaleźć szersze opisy sposobu nakrywania i dekorowania stołów. Opisy to przede wszystkim opisy z domów arystokratycznych i szlacheckich.

Dawny stół wielkanocny był bardziej zbliżony do dzisiejszego stołu szwedzkiego do bufetu. Najczęściej ustawiano go w reprezentacyjnym pomieszczeniu i zawsze był dość długi. Zawsze był nakryty białym obrusem, podpiętym zieloną girlandą lub drobnymi bukiecikami, a na nim pojawiały się nie tylko wykwintne potrawy, ale też dekoracje. Były to stoły prostokątne lub owalne. W jednym z opisów takiego stołu znalazłem informację, iż stół był na 36 osób, co świadczy o licznym i bardzo towarzyskim świętowaniu. Jak już wspomniałem na stole ustawiano potrawy, ale tzw. „bez dymu” co świadczyło o tym, że były to głównie zimnie przekąski, ciasta i desery. Wielka Niedziela była tak dużym świętem, że nie gotowano! Z gorących potraw podawano bulion lub barszcz, no i kawę i herbatę.

Stoły wielkanocne dekorowano głównie kwiatami i zielenią. Najczęściej były to ustawiane w donicach cynerarie (tzw. popielnice), forsycje, hiacynty, laki, narcyzy, róże, tamaryszek, także gałęzie brzozy, baźki wierzbowe, gałązki borówki, tataraku, barwinku oraz bukieciki fiołków. Głównym akcentem dekoracyjnym była figurka baranka, wykonana z różnych materiałów, takich jak cukier, masło, wypiekane ciasto, wosk, srebro, złoto, porcelana. Zwyczaj ustawiania baranka zapoczątkował papież Urban V w XVI w., w Polsce od wieku XVII. Baranki te ustawiano na tzw. słupkach, postumentach obrośniętych rzeżuchą lub w małych altankach wykonanych z gałązek bukszpanu, który był bardzo popularną rośliną wykorzystywaną przy dekoracjach wielkanocnych. Często też baranek ustawiany był na tzw. arkach wypełnionych rzeżuchą. Oprócz roślin i baranka na stole musiały pojawić się pisanki i kolorowe jajka, umieszczano je na ozdobnych talerzach lub paterach.

Stół musiał wyglądać pięknie nie tylko pod względem sakowym, ale też musiał być pięknie kolorowy. Częstym elementem dekoracji stołu był krzyż porośnięty również rzeżuchą. Elementami dopełniającymi były czekoladowe lub marcepanowe jajka i zajączki poustawiane luźno na stole.

Często w bogatych domach oprócz stołu głównego, w innych pomieszczeniach ustawiano drugi stół dla służby i trzeci stół dla mieszkańców folwarku. Na tych stołach oprócz jedzenia pojawiały się dekoracje. Wszystkie te stoły były święcone w Wielką Sobotę przez księdza.

Podsumowując, dekorowanie stołu na święta Wielkanocne ma długą i bogatą historię, w której odzwierciedla się symbolika wiosny, odrodzenia i życia. Zrozumienie znaczenia poszczególnych elementów dekoracyjnych, takich jak jajka, baranki i kwiaty, może pomóc nam w lepszym zrozumieniu naszych tradycji i zwyczajów. Bez względu na to, jakie dekoracje wybierzemy, niech staną się one dla nas sposobem na celebrowanie świąt i podkreślenie ich wyjątkowego charakteru.