Chaber bławatek

(Centaurea cyanus L.)

Chaber bławatek (fot. M. Draganik)

Rodzina: astrowate – Asteraceae

Nazwy ludowe i zwyczajowe
Chaber zbożowy, modrak, modrokwiat, modrzeniec, bławatek, wasylka, wasilek, wołoszka, wołoszek, bławatnik, chaberek, fabrek, jasieniec bławatek, xabrek.

Opis
Jest rośliną roczną ozimą o prostych, rozgałę­zionych łodygach, wyrastających do 1 m. Cała roślina pokryta jest pajęczynowatymi włoskami. Liście są pojedyncze równowąskie lub równowąsko lancetowate. Koszyczki kwiatowe wykształ­cają się na szczycie rozgałęzień. Kwiaty brzeżne szafirowe są bezpłciowe, lejkowate i zakończone zwykle 7 ząbkami. Kwiaty środkowe, rurkowate pełnią funkcję generatywną. Podłużnie jajowata okrywa koszyczka składa się z licznych, szarych listków ułożonych dachówkowato. Kwitnie od maja do sierpnia. Owocem jest niełupka, długa, gładka z miotełką włosków. Jest rośliną miododajną.

Gatunek podobny
Chaber łąkowy – Centaurea jacea L.

Występowanie
Chaber bławatek pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu, skąd rozpowszechnił się ze zbo­żem przed wieloma tysiącami lat po wszystkich lądach. Zachwaszcza zboża ozime i rzepak na glebach lżejszych i słabo kwaśnych. Występuje powszechnie na ugorach. Jest bardzo wrażliwy na herbicydy, stąd zasoby tej rośliny kurczą się.

Pozyskiwanie surowca
Surowcem są kwiaty bławatka. Lecznicze walory mają brzeżne kwiaty. Zrywa się całe koszyczki świeżo rozkwitłe i wyskubuje zewnętrzne kwiaty. Należy je suszyć szybko (najwyżej 2 dni), bo później bledną. W dni suche upalne można suszyć je w warunkach naturalnych, a przy nie­sprzyjającej pogodzie w suszarni ogrzewanej do 45^oC. Po wysuszeniu kwiaty powinny zachować szafirową barwę. Następnie surowiec należy szczelnie zapakować.

Skład chemiczny
Flawonoidy, m.in. cyjanina, substancja gorzka – centauryna, śluzy, wosk, garbniki, witamina C, sole mineralne z dużą zawartością magnezu i potasu. W nasionach znaj­duje się około 28% tłuszczu. Roślina może zawierać małe ilości kwasu pruskiego i dlatego czasem działa trująco na konie i krowy.

Zastosowanie
Już legendarny centaur Cheiron poznał się na leczniczych właściwościach bławatka i jako pierwszy zastosował go w praktyce. Na jego cześć i pamiątkę nadano roślinie ofi­cjalną nazwę Centaurea cyanus. W lecznictwie ludowym kwiat bławatka stosowany był w chorobach wątroby, za­burzeniach menstruacyjnych oraz do płukania jamy ustnej i gardła. Obecnie chaber doceniany jest jako łagodny środek moczopędny i dezynfekujący drogi moczowe, zwłaszcza u dzieci. Przeważnie zalecany jest w mieszankach z innymi ziołami o podobnym działaniu. Zewnętrznie polecany jest do płukania oczu w stanach zapalnych, przeważnie w mie­szance ze świetlikiem i rumiankiem. W kosmetyce jest składnikiem szamponów, płukanek i maseczek. Uprawne odmiany o dużych, różnobarwnych kwiatach są ozdobą ra­bat. Kwiaty bławatka mają także zastosowanie jako roślina barwierska oraz nadają się do sporządzania kadzideł

Przepisy

Napar
Wymieszać kwiaty bławatka ze świetli­kiem i przygotować napar z 1 łyżeczki ziół na szklankę wody. Stosować jako środek przeciwzapal­ny do przemywania oczu przy zapaleniu spojówek.

Napar
1 łyżeczkę kwiatów zaparzyć szklanką wrzącej wody, po 30 min. przecedzić i pić 2-3 razy dziennie po 1/2 szklanki. Sto­sować przy schorze­niach nerek i pęcherza.

Chabrówka
Płatki bławatka zalać przegotowaną wodą z cukrem, po dwóch tygodniach dodać spirytus, nalewka leczy przeziębienie.

Napary z bławatka mają zastosowanie do mycia głowy w przypadku łupieżu i grzybicy.

Informacje przygotowane przez zespół pracowników URz w ramach projektu „Traditional and wild” realizowanego przez Stowarzyszenie Pro Carpathia w Rzeszowie, współfinansowanego ze środków EFRR.

A poniżej piękny bukiet autorstwa Joli Darskiej 🙂

źródło: https://www.facebook.com/jolanta.darska