Wrzos zwyczajny

(Calluna vulgaris L SalisbJ)
Rodzina: wrzosowate – Ericaceae

Nazwy ludowe i zwyczajowe
Wrzost

Opis
Jest krzewinką osiągającą wysokość 30-80 cm, silnie rozgałęzioną przy ziemi, o liściach drobnych, równowąskich, igiełkowatych, zimozielonych. Gałązki wrzosu zakończone są jednostronnym, wielokwiatowym gronem o zwisających, różowych lub liliowych kwiatach, wyrastających w kątach liści. Kwitnie od lipca do października, roślina miododajna. Owocem jest torebka z bardzo drobnymi nasionami.

Wrzos zwyczajny (fot. M. Draganik)

Gatunek podobny
Wrzosiec bagienny – Erica tetralixl.

Występowanie
Wrzos zwyczajny jest gatunkiem rozpowszechnionym w całej Europie, Azji Mniejszej, Maroku, wschodniej części Ameryki Północnej i zachodniej Syberii. W regionie Atlanty­ku dorasta do 2 m tworząc rozległe wrzosowiska. W Polsce rośnie na wrzosowiskach, torfowiskach, prześwietlonych lasach sosnowych, piaszczystych wydmach. Spotkać go można na górskich murawach, nawet na znacznych wyso­kościach, zawsze na glebach kwaśnych i jałowych. Wystę­puje także na glebach zdegradowanych i degraduje gleby. Jest klasycznym przykładem roślin tworzących poduchy lub kobierce.

Pozyskiwanie surowca
Surowcem jest kwiat wrzosu i niekiedy ziele. Zbiór ziela i kwiatów należy przeprowadzać (od sierpnia do wrze­śnia) na początku kwitnienia roślin. Kwiaty osmykuje się z łodyżek i przed suszeniem oczyszcza się na sitach z li­ści. Można też ściągać górną część ukwieconych gałązek, suszyć je w cieniu, a następnie ręcznie osmykiwać kwia­ty. Jako ziele ścina się wierzchołki pędów bez najniższej, często zdrewniałej części łodygi. Kwiaty i ziele można su­szyć w suszarni w temp. do 40oC. Po wysuszeniu kwiaty powinny zachować naturalną różowo-fioletową barwę.

Skład chemiczny
W zielu i kwiatach wrzosu występują: arbutyna, flawonoidy, kwasy organiczne, garbniki, śluz, olejki eteryczne gorycze, oraz sole mineralne z dużą zawartością krzemionki i pota­su.

Zastosowanie
Po raz pierwszy wrzos opisał w XV wieku Hieronymus Brunschwig w książce o roślinach leczniczych, a w XVI wieku jego właściwości lecznicze były podawane między innymi przez Tabernaemontanusa. W lecznictwie ludowym kwiat wrzosu używany był od dawna jako środek dezynfekujący drogi moczowe. Stosowano go również jako lek uspoka­jający przy bezsenności. Obecnie w medycynie stosowany jest przeważnie w mieszankach jako środek moczopędny, i dezynfekujący drogi moczowe, w nieżytach przewodu po­karmowego i jako środek uspokajający. W homeopatii jest lekiem antyreumatycznym i polecany na schorzenia pęche­rze moczowego. Niegdyś wywar z kwiatów stosowany był do barwienia tkanin. Miód wrzosowy ma niepowtarzalny smak i aromat, nie mówiąc już o właściwościach odżyw­czych. W Hebrydach do niedawna ważono piwo z 2 części wrzosu i 1 części słodu.

Przepisy
Napar
1-2 łyżki ziół zalać szklanką gotującej się wody, parzyć przez 10 min., pić małymi łykami, 2-3 filiżanki letniego naparu dziennie w przypadku schorzeń nerek i pę­cherza moczowego, działa też jako środek czyszczący krew, a zewnętrznie stoso­wać do przemywania przy egzemach.

Herbatka
Wiosną można przyrządzać herbatkę z takiej ilości kwiatów lub ziela w postaci odwaru lub naparu, żeby miała kolor lek­ko czerwony. Można pić przez dłuższy czas bez obawy o następstwa.

Informacje przygotowane przez zespół pracowników URz w ramach projektu „Traditional and wild” realizowanego przez Stowarzyszenie Pro Carpathia w Rzeszowie, współfinansowanego ze środków EFRR.