Malina właściwa

(Rubus idaeus L.)

Rodzina: różowate – Rosaceae

Nazwy ludowe i zwyczajowe

Malina pospolita, maliniak, malinnik.

Opis

Jest wysokim, wyrastającym do 1,6 m krzewem o pędach wzniesionych, rocznych lub dwuletnich, łukowato wygiętych, okrytych słabymi, szczecinkowatymi kolcami. Liście ma pierzasto 3-7 dzielne, ostro piłkowane, od spodu białawo filcowate. Białe kwiaty o średnicy około 10 mm zebrane są po ok. 10 w luźne kwiatostany. Owoc zbiorowy jest matowy, czerwony, delikatnie omszony, złożony z licznych pestkowców. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Malina jest dobrą rośliną miododajną.

Gatunek podobny

Malina kamionka – Rubus saxatilis L., malina moroszka -Rubus chamaemorus L., jeżyna fałdowana – Rubus plicatus Weihe&Nees.

Występowanie

Malina właściwa jest rośliną strefy umiarkowanej. Występuje również w rejonach chłodniejszych i subarktycznych Europy, Azji i Ameryki Północnej. Występuje w całej Polsce w lasach, na polanach i na wyrębach, a w górach po piętro kosodrzewiny.

Pozyskiwanie surowca

Surowcem zielarskim jest liść i owoc maliny. Dobrze wyrośnięte liście (bez ogonka) zbiera się wiosną i latem, a następnie układa luźno w płaskich koszach. Liście można suszyć w suszarni naturalnej, w miejscu zacienionym. Owoce zbiera się świeżo dojrzałe, jędrne, zawsze w czasie suchej pogody. Owoce zbyt miękkie, przejrzałe, gniotą się w czasie transportu, puszczają sok, fermentują, a podczas suszenia zlepiają się i brunatnieją. Owoce należy zbierać delikatnie do płaskich łubianek i jak najszybciej przenosić do suszenia. Przetrzymywane zbyt długo łatwo pleśnieją. Suszy się je tylko w suszarni ogrzewanej, początkowo w temperaturze nieznacznie podwyższonej, a następnie do 50^oC. Dobrze wysuszone owoce powinny mieć naturalną barwę, przyjem­ny aromat, nie powinny się zlepiać w grudki. Ze świeżych owoców sporządza się syrop malinowy.

Skład chemiczny

Owoce zawierają do 10% cukrów (głównie glukoza i frukto­za), do 3% kwasów organicznych, antocyjany, śluz, pekty­ny, witaminy C, B1, B2, P, lotne związki zapachowe, inozyt, lecytynę oraz kwas foliowy i karoten. W liściach maliny znajduje się 4,6% garbników elagowych, około 1,5% kwa­sów organicznych, a wśród nich kwas cytrynowy, mlekowy i askorbinowy, związki żywicowe i sole mineralne.

Zastosowanie

Lecznicze właściwości maliny były znane już w starożyt­ności. Grecy i Rzymianie stosowali malinę przeciwko jadowi żmii. Stara medycyna tybetańska polecała liście malin w schorzeniach nerwicy, zwłaszcza neurastenii oraz w ostrych, przewlekłych zakażeniach. Do celów leczniczych lepsze są maliny ze stanowisk naturalnych, zdziczałe oraz owoce ze stanowisk nizinnych. Liście maliny działają mo­czopędnie, ściągająco, tonizująco, przeciwzapalnie, oczyszczająco i ogólnie wzmacniająco. Napar z liści stosuje się w nieżytach żołądka i jelit oraz łagodnie przebiegających biegunkach i słabo nasilonych wzdęciach, szczególnie u dzieci i młodzieży. Podaje się go także w zaburzeniach miesiączkowania, osłabieniach pochorobowych, egze­mach i wypryskach. Jest też polecany przy miażdżycy tęt­nic i nadciśnieniu. Napar z suszonych owoców zaleca się w chorobach przebiegających z gorączką, jako środek na­potny, przeciw kaszlowi, obniżający ciepłotę ciała, niekiedy w połączeniu z kwiatem lipy bądź bzu czarnego. Aktualnie w lecznictwie owoce maliny i syrop podawane są dzieciom przy grypie, anginie, odrze, zapaleniach oskrzeli, przezię­bieniach i grypie. Syropy z owocu maliny używane są tak­że dla polepszenia smaku lekarstw, zwłaszcza dla dzieci. Malinę stosuje się przy szkorbucie, paradontozie i innych objawach awitaminozy. Z uwagi na dużą ilość puryn, któ­re znajdują się w owocach, nie powinni spożywać maliny ludzie ze skazą moczanową, niewydolnością nerek, chorzy na podagrę.

Owoc maliny to cenny produkt konsumpcyjny, szczególnie do wyrobu dżemów, soków i marmolad. Daje miód o przy­jemnym zapachu i aromacie. Suszone pędy maliny dodaje się do parzenia gorszych gatunków herbat, co powoduje wzrost jej aromatyczności.

Przepisy

Napar z owoców

2 łyżki suszonych owoców zalać 1 szklanką wrzącej wody i naparzać pod przykryciem 15 min. Odstawić na 10 min. i przecedzić. Dorosłym można dodać 1 łyżkę rumu lub 1-2 łyżki syropu malinowego. Wypić wieczorem cały gorą­cy napar jednorazowo w chorobach z pod­wyższoną tempera­turą. Wskazane jest jednoczesne przyj­mowanie Polopiryny oraz witaminy C.

Napar z liści

Zmieszać po 20 g liści maliny, liści szałwii i kwiatów ru­mianku. Zalać 1 łyżkę mieszanki 1 szklanką wrzącej wody i napa­rzyć pod przykryciem 15 min. Odstawić na 10 min. i przecedzić. Stosować do płukania jamy ustnej i gardła wielokrotnie w ciągu dnia przy anginie oraz do okładów.

Informacje przygotowane przez zespół pracowników URz w ramach projektu „Traditional and wild” realizowanego przez Stowarzyszenie Pro Carpathia w Rzeszowie, współfinansowanego ze środków EFRR.